Dünyanın önde gelen kütüphanelerindeki kıymetli, ender bulunan eserlere, el yazmalarına dokunmak, büyüteçle ayrıntılarını incelemek istemez miydiniz? Bu soruya bir araştırmacının yahut meraklısının kayıtsız kalması mümkün değil. İnternet ortamında buna en yakın zevki tattıracak bir dijital kütüphanenin varlığından haberdar mısınız? Adı; World Of Digital Library (Dünya Dijital Kütüphanesi).
Dünyanın pek çok ülkesinden ve kültüründen en önemli orijinal eserleri okuyucuya bilgisayar ekranından ücretsiz olarak ulaştırmayı ve okuyucunun araştırma yaparken zevk almasını sağlayacak araçlar sunmayı kendisine hedef edinmiş bu dijital kütüphane hem sokaktaki insana hem de akademisyen ve eğitimcilere sesleniyor. Kütüphanede bulunan başlıca içerik; orijinal el yyazmaları, haritalar, ender bulunan kitaplar, eski kayıtlar, baskılar, fotoğraflar ve mimari çizimler. Aradığınız ya da merak duyduğunuz bir materyali zamanına, konusuna, temasının içeriğine, bu içeriği siteye kazandıran kuruma göre aramanız mümkün.
Hatta bazı içeriklerde bilgi edinmenizi kolaylaştıran görüntülü uzman görüşlerine de yer verilmiş. Bu dijital kütüphaneyi diğerlerinden ayıran en önemli özelliklerden biri orijinal eserlerden taranarak dijitalleştirilmesi ve bu sayede orijinal eserde zaman içinde oluşan tahribatların, yırtıkların, sararmaların, üzerine düşülen kara kalem notların, eserlere yapıştırılan posta pullarının dahi görülebilmesi. Bir diğeri ise ileri düzeyde fotoğraflama teknolojisi sayesinde eserin ayrıntılarında elinizde bir büyüteç varmışçasına dolaşabilmenizi sağlayan odaklama teknolojisi.
Araştırmacıların karşılaşacağı en büyük zorluk ise dil olabilir. Kütüphaneye orijinal metinlerin birebir dijital kopyaları konduğu için orijinal dilleri ile karşınıza çıkıyorlar tabii. Örneğin Ortadoğu ile ilgili kaynaklara ulaştığınızda çok sayıda Arapça, Osmanlıca ve Farsça metin ile karşılaşacaksınız. Bu dilleri bilmek gerekiyor. Öğrenmek için iyi bir motivasyon kaynağı! Bu dijital kütüphanenin ortaya çıkış hikâyesi 2005'e dayanıyor. Kuruluşuna ön ayak olan kişi ise James H. Billington.
UNESCO ABD Ulusal Komisyonu ile yaptığı bir görüşmede böyle bir kütüphanenin kurulmasını öneriyor. Önerisinin gerekçesi ise dünyanın değerli eserlerini herkese ücretsiz olarak sunarak ülkeler ve kültürler arasında kültürel bilinci ve anlayışı arttırmak, dünyanın kültürel zenginliğinin paylaşılmasını, bütün ülkelerin ve kültürlerin hikâyelerini herkesin ulaşabileceği en kolay yoldan sergileyerek sağlamak. Bu önerinin ardından Dr. Abdul Waheed Khan liderliğindeki UNESCO İletişim ve Enformasyon Direktörlüğü ABD Kongre Kütüphanesi ile kolları sıvıyor ve 2006 yılında Uzmanlar Toplantısı adıyla dünyanın her bir köşesinden gelen uzmanlar bu projeyi başarıya ulaştırmak için önerilerini ve karşılaşılacak zorlukları değerlendiriyor ve tespit ediyorlar.
Uzmanlar Toplantısı'nda ayrıca proje içinde yer alacak nadir eserlerin belirlenmesinde kullanılacak ilkeleri geliştirmeye yönelik olarak bir çalışma ekibinin kurulmasına karar veriliyor. Çünkü burada içeriğin sayısından çok niteliği önem taşıyor ve bu yüzden eserler nitelik standartları göz ardı edilmeden siteye kazandırılıyor. Siteye içerik desteği verenler ise dünyanın çeşitli yerlerindeki kütüphaneler, ulusal arşivler ve kültürel içerikli koleksiyonları olan diğer kurumlar. İran İslam Cumhuriyeti ve Mısır Ulusal Kütüphanelerinden Küba ve Şili Ulusal Kütüphanelerine kadar… Nisan 2009'da ilk açıldığında 24 kuruluş içerik desteği verirken bu sayı şu anda 163'e ulaşmış durumda. Sitede bolca Arap ve İslam Bilim eserleri de bulmak mümkün. Bunların seçilip siteye konulmasında rol üstlenen Uluslararası Danışma Komisyonu'na Kral Abdullah Bilim ve Teknoloji Üniversitesi de ABD Kongre Kütüphanesi ve UNESCO ile birlikte sponsor oluyor. Dijital kütüphanenin en önemli bölümlerinden biri de en son eklenenler ve güncellenenler.
Bu sitenin gayet aktif bir durumda olduğunu gösteriyor. Sadece geçen Aralık ayında kazandırılan eser sayısı 20'ye ulaşmış durumda. Şu ana kadar kütüphaneye giren eser sayısı ise şöyle; Kuzey Amerika'dan 301, Latin Amerika ve Karayipler'den bin 431, Avrupa'dan 3 bin 11, Ortadoğu ve Kuzey Afrika'dan 696, Afrika'dan 225, Orta ve Güney Asya'dan 555, Doğu Asya'dan 573, Güney Doğu Asya'dan 61, Okyanusya ve Pasifik'ten 40 materyal. Bu internet hizmetinin kafalarda net olarak şekillenmesi ve ne derece önemli olduğunu göstermek için dijital kütüphanede yer alan Osmanlı ve Türklerle ilgili orijinal eserlerden örnekleri sayfalarda bulabilirsiniz. Bu örneklerden hiçbirinin Türkiye'deki kütüphane ve arşivlerden edinilmediği görülüyor
"Sindbad-namah" Osmanlı Türk Versiyonu
Sindbad'ın Osmanlı Türk versiyonu olan "Tuhfet Ül- Ahyar"'ın resimli bir kopyası. Burada denizci Sindbad değil bir Doğu ülkesi kralının oğlunun hocası olan Bilge Sindbad'ın hikayesine yer veriliyor.
Abdülkerim bin Muhammed, Sultan Süleyman döneminde yazmış bu eseri. Kitapta altı resim bulunuyor. El yazması olan kitap Farsça ve Osmanlıca kaleme alınmış. Kütüphaneye Walters Art Museum kazandırmış.
Bazı fantastik öğeler hariç bütün çizimlerin doğru olduğu belirtiliyor. Eser Bavyera Devlet Kütüphanesi'nin bir katkısı.
KEMAL PEHLİVANOĞLU
kemal.pehlivanoglu@aktuel.com.tr