2022 yılı tüm dünyada petrol, kömür ve doğal gaz gibi enerji kaynaklarının fiyatlarında rekor artışların yaşandığı enerji krizine sahne oluyor. Avrupa'da elektrik ve doğal gaza eşi benzeri görülmemiş zamlar yapıldı.
Elektrik ve ısınma ihtiyacını çoğunlukla doğal gazdan karşılayan Avrupa ülkeleri kış aylarının soğuk günlerinde yüksek elektrik ve doğal gaz faturalarıyla karşı karşıya. Düşük doğal gaz rezervleri ve arzda yaşanan sorunlar nedeniyle enerji maliyetlerine yansıyan yükseliş hane halklarının gelirini daraltıyor. Fakat Türkiye, aldığı önlemlerle enerji krizini vatandaşa yansıtmıyor.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez yaptığı açıklamada, "Elektrikte birinci kademede yaklaşık yüzde 50, doğal gazda ise yüzde 75'lik devlet desteği devam etmektedir" ifadelerini kullandı.
Peki hangi ülke ne kadar ödüyor? İşte Türkiye ve Avrupa'da elektrik ve doğal gaz fiyatlarının karşılaştırılması...
DOĞAL GAZIN BİRİM FİYATLARINDAKİ ARTIŞIN TEME SEBEPLERİ
Toptan gaz fiyatlarındaki küresel artıştan ötürü 2021 itibariyle Avrupa ve Türkiye'de tüketilen doğal gazın fiyatı tarihin en yüksek seviyelerine ulaştı.
Doğal gazın birim fiyatlarındaki bu artışın temel sebepleri; düşük stok seviyeleri, Asya ülkelerinden gelen yüksek talep, yüksek karbon fiyatları ve kesintilerdi.
İşte Türkiye ve Avrupa’da elektrik ve doğal gaz fiyatlarının karşılaştırılması | Video
Serbest piyasada 1000 metreküp doğal gazın fiyatı, 2020'de 125-130 dolar, 2021'de 1.200-1.300 dolar (Kısa süreliğine 1.500 dolar seviyelerini gördü) Bin metreküp doğal gazda fiyat artışı 8-10 kat olarak kayıtlara geçti.
İNGİLTERE, ALMANYA VE FRANSA GİBİ ÜLKELERDE FİYAT REKORLARI KIRILDI
Energy Price Index'in 9 Avrupa ülkesi başkentinin kWh başına aylık kaç Euro Cent ödediğine ilişkin oluşturduğu grafik, 2021 boyunca gerçekleşen yükselişi gösteriyor.
Görüldüğü üzere 2021 sonunda Avrupa'da en pahalı doğal gazı, İsveç'in başkenti Stockholm halkı ödüyordu. İkinci sırada Danimarka'nın başkenti Kopenhag, üçüncü ise Amsterdam vardı.
2021'de 27 AB ülkesinde kWh başına ayda ortalama 7,5 Euro Cent doğal gaz faturası ödendi. Doğal gaz fiyatları, özellikle 2021'in ikinci yarısında hızla artmaya başladı. İngiltere, Almanya, Fransa, Hollanda gibi ülkelerde fiyat rekorları kırıldı.
Aralık 2021 itibariyle konutlardaki en yüksek doğal gaz fiyat artışı, %80'e yakın bir oranla Hollanda'da gerçekleşti.
AVRUPA'DA DOĞAL GAZIN EN UCUZ OLDUĞU ÜLKE TÜRKİYE
Household Energy Price Index'in (HEPI) hazırladığı listeye göre, Avrupa başkentlerindeki konutlarda kullanılan doğal gazın (vergiler dahil) kWh başı birim fiyatları, Ocak 2022 itibariyle 24,2'den 2,5 Euro Cent'e kadar değişiyor.
Görüldüğü gibi İstanbul'da halk, doğal gaza kWh başına 1,42 Cent ödüyor. Yani Avrupa ülkeleri arasında konutlarda doğal gazın en ucuz olduğu ülke Türkiye. Türkiye dahil 5 Avrupa ülkesindeki doğal gaz faturalarına (konut) dair hazırlanan şu grafik de Türkiye'deki doğal gazın Avrupa'nın en ucuzu olduğunu ortaya koyuyor.
PEKİ AVRUPA VE TÜRKİYE'DE DOĞAL GAZDAN NE KADAR VERGİ ALINIYOR?
Avrupa ülkelerinde doğal gaz faturalarının (konut) ortalama bileşenleri:
- %55: enerji bedeli
- %21: dağıtım bedeli
- %8: enerji vergileri
- %16: KDV
Türkiye'de doğal gaz birim fiyatının 3 bileşeni: Alış fiyatı, sistem kullanım bedeli ve vergiler:
- KDV: %15,25
- ÖTV: %0,83
- SKB: %15 (Her dağıtım bölgesine göre değişmektedir.)
HEPI'nin hazırladığı diğer bir tabloda Avrupa ülkelerinin başkentlerindeki doğal gaz faturalarında yer alan enerji bedeli dışı kalemlerin dağılımı bulunuyor.
Buna göre Türkiye, enerji bedeli dışı bedeller toplamı (vergiler dahil) en düşük olan 22. ülke.
TÜRKİYE'DE VATANDAŞ, DOĞAL GAZIN TOPLAM MALİYETİNİN NE KADARINI ÖDÜYOR?
Türkiye, şu an da doğal gazda %99 oranında dışa bağımlı. Keşfedilen rezervlerin kullanıma alınması ve diğer keşiflerle birlikte bu oran yakın zamanda hızla düşecek.
Yani doğal gazın tamamına yakınını yurt dışından alıyoruz. Dolayısıyla yurt dışı piyasalardaki yükselişlerden etkilenmememiz mümkün değil.
Ancak bu durumda bile konutunda doğal gaz kullanan vatandaşa gelen faturanın %72'sini devlet ödüyor.
2600 TL fatura ödediğini varsaydığımız bir ailenin kullandığı doğal gazın gerçek bedeli ve ödeme kalemleri şu şekilde:
- Devletin yurt dışına yaptığı ödeme: 10.276 TL
- Dağıtım şirketinin aldığı ücret: 395 TL
- ÖTV: 23 TL
- KDV: 406 TL
- Devletin net sübvansiyonu: 7418 TL (%72)
AVRUPA VE TÜRKİYE'DE ELEKTRİK FİYATLARI DA YÜKSEK Mİ?
Avrupa'da elektrik fiyatları son 1 yılda yaklaşık 4 kat arttı.
Elektrik faturalarında 2020'den 2022'ye İspanya'da 476 €, İtalya'da 939 €, İngiltere'de 941 €, Almanya'da 568 € ve Fransa'da 730 € artış gerçekleşti.
EN UCUZ ELEKTRİK KULLANAN 3. ÜLKE TÜRKİYE
HEPI'nin hazırladığı listeye göre, Avrupa başkentlerinde elektriğin (vergiler dahil) kWh başı birim fiyatları, Ocak 2022 itibariyle 50 ila 5,5 Euro Cent arası değişiyor.
Buna göre 35 Avrupa ülkesi arasında en ucuz elektrik kullanan 3. ülke Türkiye.
Dünya geneli yüksek enflasyonla birlikte yine küresel pazarlardaki çeşitli sebeplerden kaynaklanan enerji fiyatları artışını maalesef bizi de vurdu.
Bununla birlikte 2021'de enerji faturalarının 165 milyar liralık kısmını (80 milyar lira doğal gaz, 20 milyar lira elektrik, 65 milyar lira -ÖTV almamak suretiyle- akaryakıt) devlet karşıladı. Kişi başı destek ise 2 bin liraya ulaştı.
Bunlara rağmen bütün muhalefet, faturaların yüksek gelmesinin sebebini hükümete bağlayarak kara propaganda yapıyor ve yalan söylüyor.
Hiçbir konuda olmadığı gibi bunda da milli menfaatleri gözetmiyor, yapıcı bir tavır almıyor, halkı yanlış yönlendiriyorlar.
Kısa süre içerisinde, elektrikte olduğu gibi doğal gazda da kademeli tarifeye geçilecek.
Halihazırdaki enerji yatırımları ile birlikte yapılmış ve devamı da gelecek olan keşiflerle birlikte Türkiye'nin enerjideki dışa bağımlılığı çok kısa süre içerisinde sona erecek.
Bu gerçekleşene kadar küresel piyasalardaki dalgalanmalardan etkilenmeye maalesef devam edeceğiz. Ancak enerjide kendi kendine yeten bir ülke haline gelmemizin ardından yüksek elektrik ve doğal gaz faturaları tarihe karışacak.
