Türkiye, 6 Şubat 2023'te dünya tarihinde örneğine az rastlanır bir felaket yaşadı. Kahramanmaraş'ın Pazarcık ve Elbistan ilçeleri merkezli olan 7.7 ve 7.6 büyüklüğünde iki deprem art arda yaşandı. İlk deprem sabaha karşı saat 4.17'de meydana geldi. Pazarcık merkezli depremin büyüklüğü 7.7 oldu. İkinci deprem 9 saat sonra 13.24'te Elbistan'da gerçekleşti. Sarsıntılar öyle büyüktü ki tam 11 ilde büyük bir yıkım yaşandı. Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa depremden etkilendi. Deprem bölgesinde 300 kilometre yüzey kırığı oluşurken, 6.5 metrenin üzerinde yer değiştirmeler meydana geldi. Yıkım boyutlarının ortaya çıkmasının ardından bu depremler, "Asrın felaketi" adını aldı. İki büyük depremde 53 bin 537 kişi hayatını kaybetti, yaklaşık 120 bin kişi depremden yaralı kurtuldu, 40 bine yakın bina yıkıldı. Büyük afetin ülke ekonomisine maliyeti 104 milyar dolar oldu.
BÜYÜK DAYANIŞMA
Depremlerin hemen ardından devlet-millet el ele verdi. Türkiye'nin dört bir yanından gelen arama kurtarma ekipleri enkaz altında kalanları kurtarmak için AFAD koordinasyonunda canla başla mücadele etti. Sağlık ordusu, depremin yaşandığı ilk anlardan itibaren bölgede hizmetlerin sürdürülebilmesi, yaralıların tedavi edilebilmesi için eşi benzeri olmayan bir seferberliğe imza attı. Yapılan kampanyalarında 129 milyar liralık yardım toplandı. Kimi ev sahipleri ise boş konutlarını ücretsiz olarak depremzedelere açtı. Elektrik ve doğalgaz gibi fatura borçları silindi, başta kira ve taşınma olmak üzere birçok destek verildi. Asrın felaketine karşı asrın dayanışmasının sergilendiği bu süreçte afet bölgesi için ayrılan kaynak bu yıl 1 trilyon lirayı aştı.
BARINMA İHTİYACI KARŞILANDI
Depremin ilk saatlerinden itibaren başlayan seferberlik kapsamında, 2023 yılı boyunca 347 noktada 185 bini aşkın konteyner kuruldu. Konteyner kentlerde barınma ihtiyacı karşılanan depremzede sayısı 580 bini aştı. Yıl boyu dağıtılan sıcak yemek miktarı 33 milyon, kumanya ve paketli gıda sayısı ise 3.3 milyon olarak kayıtlara geçti. Yaşanan felaket sonrasında Kahramanmaraş'tan ayrılan her 4 kişiden 3'ü memleketine geri döndü. AFAD verilerine göre, depremin merkezi olan kentte geri dönüşlerin sayısı 312 bin 456'ya ulaştı. Gaziantep'te ise geçen yıldan bu yana 33 binden fazla vatandaşa 500 milyon liraya yakın kira desteği sağlandı.
KONUTLAR HIZLA YÜKSELDİ
Devletin ve milletin omuz omuza vermesiyle hızla yükselen afet konutları depremzedelere de umut oldu. 6 Şubat depremleri sonrası 850 bin bağımsız bölümün kullanılamaz hale geldiği 11 ilde 930 şantiye kuruldu, 110 bini aşkın personel gece gündüz demeden mesaiye başladı. Bugüne kadar 307 bine yakın bağımsız bölümün ihale süreci tamamlanırken, 2 ay içinde anahtar teslimi yapılacak olan konut sayısı ise 75 bin olarak açıklandı. Deprem bölgesinde yalnızca konut yapmayan devlet, bir yandan altyapıyı onarmak için yoğun mesai harcıyor. Bu kapsamda 11 şehre yapılacak içme suyu, atık su, kanalizasyon, arıtma tesisi gibi projeler için bakanlık tarafından İLBANK aracılığıyla yerel yönetimlere 56 milyar liralık hibe desteği sağlandı. Projelendirme çalışmalarının ardından altyapı onarımları hızlı bir şekilde tamamlanacak.
4 KOLDAN SEFERBERLİK
6 Şubat felaketi sonrası hızla harekete geçen Milli Eğitim Bakanlığı, aradan geçen 1 yıllık süreçte 45 bin dersliğin onarımını tamamlayarak öğrencilerin hizmetine sundu. 2023 yılında Gençlik ve Spor Bakanlığı, 800 bin depremzedeye yurtlarını açarak büyük bir barınma sorununa çözüm üretti.
HER AY 15-20 BİN KONUT
AFAD'ın
hak sahipliği belirleme çalışmalarında da önemli yol alındı. Bugüne kadar 390 bini konut, 40 bini işyeri ve 11 bin 500'ü ahır olmak üzere toplamda 441 bin 500 bağımsız bölümün hak sahipleri netleşti. Şubat ayının ilk 10 günü içerisinde kura çekimleri yapılacak konut sayısı 45 bin 901 oldu. Mart ayının ortasına kadar 30 bin konutun daha kura çekimleri tamamlanacak. Böylece 2 ay içinde 75 bini aşkın konut sahiplerine teslim edilecek. Sonraki süreçte de her ay ortalama 15-20 bin konut hak sahiplerine teslim edilerek yıl sonuna kadar 200 bin konutun anahtarı verilecek.
MELİH ALTINOK KAHRAMANMARAŞ
Bir yılda çok yol aldık
Geçen bir yılın ardından 11 ilimizi vuran 7.7 büyüklüğündeki depremin fiziki izleri hızla siliniyor. Kolay iş değil 100 milyar doları aşkın bir bütçeden bahsediyoruz. Ancak çabalar sonuç veriyor. Konutlar yapılıp sahiplerine teslim ediliyor, ekonomik hayat rayına oturuyor, şehirlerimiz yeniden ayağa kaldırılıyor. Büyük depremin birinci yılında ziyaret ettiğim Kahramanmaraş ve Gaziantep bölgesinde hayatın rayına oturduğunu gördüm. Depremzedelerin psikolojilerinin normale dönmesi ise kuşkusuz zaman alacak. Yanlarında olmalıyız, bölgeyi ağır yas havasından çıkarmak için imkânlarımızı, enerjimizi bölge halkıyla paylaşmalıyız. Deprem kaçınılmaz bir gerçek. Ne var ki geçen bir yıl, deprem sonrasında neler yapılması gerektiğine dair tüm ayrıntıları, organizasyon kabiliyetimizi ve sorunlarımızı açığa çıkardı. Şehirleri ve yönetimlerini bu dersler ışığında şekillendirmek, süreci kurumsallaştırmak, depremle yatıp kalkan 85 milyonun normalleşmesinin ilk koşulu.
DEPREM SONRASINDA 54 BİN 436 DAVA AÇILDI
Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, Kahramanmaraş merkezli asrın felaketinin yaşandığı depremlerin yıldönümünde idari yargı verilerini paylaştı. Buna göre; depremden etkilenen illerde, idare mahkemelerinde depremle ilgili 54 bin 436 dava açıldı. Davaların 42 bin 359'u hasar tespiti ve yıkım işlemlerine ilişkin açıldı. Ceza soruşturmaları kapsamında 369 dava açıldı. 2 bin 825 şüpheli hakkında işlem başlatıldı. Bu kişilerle ilgili olarak 267'si hakkında tutuklama kararı, 984'ü hakkında adli kontrol kararı devam ediyor.
Fatma Damla KAYAYERLİ / SABAH
