Gottman'ların teorisine göre, boşanmaların esas nedeni nedir?
Esas sorun yaşanan problemler ve çatışmalar değil. Öfke, kızgınlık ve kırgınlık evliliğin bitme nedeni değil. Esas neden Gottman'ların "Mahşerin 4 Atlısı" dediği "aşağılama, eleştiri, sürekli savunma ve duvar örme"…
"Mahşerin 4 Atlısı"nı biraz açabilir misiniz?
Dördünün içinde en kötüsü aşağılama. Uzun vadede bağışıklık sistemini bozup çeşitli hastalıklara yol açabiliyor. Aşağılama varsa yani saygı yoksa ilişkiyi kurtarmak neredeyse imkânsız.Eleştiri, çiftlerin davranışlarından ziyade birbirlerinin kişilik özelliklerini eleştirmeleridir. Böyle durumlarda eleştirilen kişi takdir edildiği başka bir ortama gitme ihtiyacı hisseder. Savunma, karşı tarafın söylediğiyle ilgili hiçbirsorumluk almayıp sürekli savunmaya geçmektir. "Sen bunu daha çok yapıyorsun" demek gibi… Duvar örmek ise küsmek ve iletişimi kesmektir. Bu hareket karşı tarafa "sen değersizsin" mesajı verir.
Peki her şey güzel başlamışken nasıl oluyor da ilişki bir mahşer yerine dönüşebiliyor?
Esas neden arkadaşlığın bozulması. Nasıl ki arkadaşlar birbirlerinin nelerden hoşlandığınıbilir, birbirlerinin ilgi alanlarına ilgi duyar ve hayallerine destek olur, tartışma sırasında "ayıp olmasın" mantığıyla kırgınlığını yumuşak bir şekilde ifade eder, işte mutlu evli çiftler de arkadaşlığın bu temel kurallarına uyan çiftler. Bu arkadaşlık kuralları bozuldu mu ilişki de çatırdamaya başlıyor.
Gottman çift terapisinin diğer terapi yöntemlerinden farkı nedir?
Öncelikle diğerleri gibi "sorun" odaklı değil "arkadaşlığı ve yakınlığı" geliştirme odaklı birterapi uyguluyoruz. Yani çatışmanın çözümüne odaklanmıyoruz.
Nasıl yani sorunu yok mu sayıyorsunuz?
Araştırmalara göre ilişkilerdeki çatışmaların yüzde 69'u daimi. Hiçbir zaman çözülemez. Çünkü bu sorunlar kişisel özelliklere, aileden getirilen alışkanlıklara dayanır. Bunların biri doğru diğeri yanlış diye bir şey yok. İki ayrı gerçeklik var. Çözülecek bir şey de yok. Para yönetimi, ocuk eğitimi, kadının çalışması gibi… Biz çifte birbirlerini yaralamadan çatışmayı yönetmeyi öğretiyoruz.
Çatışmayı yönetmekten ne kastediyorsunuz?
Gottman'ın araştırmalarına göre mutlu çiftler, tartışma sırasında bir olumsuz laf ediyorsa, beş olumlu laf ediyor. Yani onarma amaçlı "beni yanlış anlama ama…" gibi cümleler kullanıyor. Bu yöntem geride yara kalmamasını sağlıyor. Mutsuz çiftler ise bir olumlu bir olumsuz laf ediyor.
Peki, sorunlar çözülmezse çift nasıl mutlu yaşayacak?
40 yıllık araştırmalara göre, çift sorunları çözülse bile mutlu olmuyor. Esas mutluluk aralarındaki yakınlığın ve arkadaşlığın yeniden kurulmasıyla başlıyor. Biz işte bu nedenle ilgi ve beğenilerin paylaşılması üzerine yoğunlaşıyoruz. Birbirlerinin sorunlu taraflarını değil de sevdikleri tarafları üzerinde yoğunlaşmalarını sağlıyoruz. Sevdiğiniz bir arkadaşınıza düşman gibi ağzınıza geleni söylemezsiniz değil mi? Eşinize de söylemeyeceksiniz.
"Eteğinizdeki tüm taşları dökmeyin"
Ama bazı çift terapisi yöntemleri içindeki her şeyi açıkça ifade etmeyi öğütlüyor…Biz eteğindeki tüm taşların dökülmesini kesinlikle yanlış ve yıpratıcı buluyoruz.
Gottman yönteminin diğer yöntemlerden başka farklı tarafları da var mı?
Evet. Çift terapilerinde en çok uygulanan ilke karşılıklılık ilkesidir. Yani kadın sabah kahvaltı hazırlıyorsa, adam da akşam bir sürpriz yapmalı gibi. Ama bu bizce ilişkiyi geliştirmekte hiç işe yaramıyor. Çifti yaptıklarının şeceresini tutan duygusal muhasebeciler haline getiriyor. Bizim yöntemimizle arkadaşlığı güçlenen çift böyle hesapların peşine düşmüyor.
Size daha çok hangi sorunlarla geliyor çiftler?
Bebek sonrası ilişki problemleri, aldatma, kıskançlık ve cinsel problemler.
Size geldiklerinde ilk ne yapıyorsunuz?
Tartışmalarını isteyip 10 dakikalık bir video kaydı alıyoruz. Mimikleri inceleyerek çiftler arasında aşağılama gibi bir durum var mı diye mikro ifade kodlaması yapıyoruz.
"Yakınlık arayışı kişinin temel hakkıdır"
Gottman'lar aldatmaya nasıl bakıyor?
Aldatma birdenbire ilişkinin üzerine düşmüş bir olay değil. İlişkide başlayan duygusal kopukluğun sonucunda meydana gelir. Sadakatsizlik aslında kişinin yeni bir "yakınlık" arayışıdır ki bu arayış bir kişinin en temel hakkıdır.
Ülkemizde ilişki düzelsin diye bebek yapılır genelde. Bu işe yarar mı gerçekten?
Hayır, tam tersi olur. Araştırmalara göre zaten sorunlu olan bir ilişkinin üzerine bebek yapılması, düzelmesi mümkün olan bir ilişkiyi bile kaosa sürükler. Bebek zaten başlı başına büyük bir problemdir, sorunsuz ilişkileri bile derinden etkiler. Bebek sonrası çiftler birbirlerini eskisi gibi önemsememeye başlar, cinsellik uzun süre yok olur. Güçlü bir arkadaşlıkları yoksa ilişki bebekten sonra bozulur. İlişki kurtarmak için yapılan bebekten sonraki boşanmalar çok yaygındır.
Tartışma sırasında çiftlere neler önerirsiniz?
Mesela "Sen bencilsin" gibi eleştiri cümleleri yerine "Benim şuna ihtiyacım var" gibi talep cümleleri kullanılmalı. Tansiyon yükseldiğinde bir espriyle hava yumuşatılabilir ya da ara verilebilir.
Peki, her evlilik kurtarılabilir mi?
Bizim öyle bir amacımız yok. Bazı çiftlerin boşanması gerekiyorsa bunu da söylüyoruz. Özellikle çocuk varsa, çocuğun sağlıksız bir ilişkinin içinde büyümesi çok tehlikeli olur.
